De gebondenheid van een journalist in Gdańsk

Nieuwsgierig, objectief en opstandig; zo omschrijft Pools journalist Sebastian Lupak (47) zichzelf. “Ik ben altijd nieuwsgierig, dat is goed!” voegt hij toe. Soms schrijft hij kritisch over de regering. Zijn stukken worden dan gecensureerd of niet geplaatst. Zijn werkgever is namelijk afhankelijk van de Poolse regering, anders kan zijn medium door een tekort aan geld helaas niet blijven bestaan. De stukken waar hij het meest trots op is, zijn dan ook zijn eigen geschreven verhalen over onderwerpen die hij erg belangrijk vindt; vooral de andere kant van propaganda laten zien.

De weg naar een journalistieke baan

Lupak wilde vroeger eigenlijk geen journalist worden. Op de middelbare school dacht hij er aan om dj te worden of voetballer bij Ajax. Uiteindelijk heeft hij Poolse en Engelse literatuur gestudeerd aan de universiteit van Gdańsk. Toen hij zijn diploma behaalde, is hij gaan lesgeven op een middelbare school in Gdańsk. “Ik haatte lesgeven. Ik vond er simpelweg niks aan”, zegt Lupak. Hij dacht na over andere werkmogelijkheden – hij vond het leuk om te schrijven – en ging naar de lokale krant om te vragen of ze een baan voor hem hadden. Eerst werd hij afgewezen maar de tweede keer was het raak. Na een jaar parttime leraar én journalist te zijn geweest, werd hij fulltime journalist bij de lokale krant.

‘Ik haatte lesgeven. Ik vond er simpelweg niks aan’

Inmiddels is Lupak vijf kranten en tijdschriften verder en werkt hij bij Wirtualna Polska (vrij vertaald: Virtueel Polen). Dit is een populaire Poolse nieuwssite. Lupak werkt voor het lokale gedeelte van Gdańsk. Normaliter zit hij zo’n acht uur per dag op kantoor, soms werkt hij ’s avonds of in het weekend. Hij is veel bezig met telefoneren, googelen, opnieuw telefoneren en mensen interviewen. “Helaas is het meer googelen en mensen op internet vinden dan er echt op uit gaan en mensen in het echt spreken. Dat vind ik minder leuk.”

Ondanks de minder leuke kanten van zijn werk is Lupak heel erg blij dat hij überhaupt nog journalist kan zijn. Er zijn namelijk veel banen geschrapt bij kranten en tijdschriften in heel Polen. Een vriend van hem werkt nu noodgedwongen in een kaaswinkel, een andere vriend is PR-medewerker. Heel veel oud-journalisten gaan de PR in.

Censuur

Sinds 2015 is er een duidelijke verandering te zien in de persvrijheid in Polen. De rechtse politieke partij Prawo i Sprawiedliwość (PiS, vrij vertaald: Recht en Rechtvaardigheid) verving vlak na het winnen van de parlementsverkiezingen het bestuur van de publieke televisie- en radio-omroepen. Volgens Lupak begint de situatie in Polen weer te lijken op die van de communistische tijd. Hij merkt ook duidelijk verschillen in zijn werk, ook al werkt hij bij een zogenaamd privaat medium in Gdańsk.

“Soms worden er woorden die gevoelig liggen uit mijn stukken gehaald of mijn stukken worden helemaal niet geplaatst om er zeker van te zijn dat er geen kritiek richting de regering wordt geuit”, vertelt Lupak. “Soms vind ik het oké, maar soms vind ik het echt censuur.” Uiteindelijk bepaalt de hoofdredacteur welke verhalen geschikt zijn voor de nieuwssite. De nieuwssite is sterk afhankelijk van reclames en advertenties; zonder kunnen ze niet blijven bestaan. Deze reclames en advertenties worden aangereikt door een bedrijf dat verbonden is met de regering. “Zo kunnen ze je onderdrukken”, zegt Lupak. “Als je de regering niet bekritiseert, verkopen ze reclames en advertenties aan je.”

‘Als je de regering niet bekritiseert, verkopen ze reclames en advertenties aan je’

Ondanks de censuur vindt Lupak het nog steeds erg belangrijk dat er goede journalistiek is in Polen. “Het is heel erg belangrijk om aan het volk te laten zien hoe de regering werkt en wat er mis mee is.” Het is wel erg lastig om goede journalistiek te blijven bedrijven. Het echte nieuws is namelijk moeilijk te begrijpen voor de meerderheid van de bevolking en propaganda is daarentegen heel erg simpel. Mensen luisteren ernaar. “Niet alle mensen begrijpen het belang van goede journalistiek, helaas.”

Wil je meer lezen over de persvrijheid in Gdańsk? Klik dan hier